لامپ مخصوص رشد گیاه | راهنمای خرید لامپ مناسب پرورش گیاه

اگر قصد پرورش گیاه در خانه را دارید، اولین چالشی که با آن روبرو خواهید شد، تامین نور کافی برای گیاهان است. در زندگی صنعتی و آپارتمانی، دستیابی به نور خورشید سخت‌تر از هر زمان دیگری شده است. در نتیجه چاره دیگری به جز استفاده از منابع نور مصنوعی نیست. اگرچه نورهای مصنوعی مانند چراغ و لامپ رشد گیاه کاملاً جایگزین نور طبیعی خورشید نمی‌شود. اما با توجه به عدم امکان دسترسی به نور خورشید در بسیاری از خانه‌ها و گلخانه‌ها، تنها انتخاب هستند. در این مقاله از سایت رایکا به معرفی لامپ رشد گیاه خواهیم پرداخت.

لامپ مخصوص رشد گیاه امروزه بسیار مورد توجه کاربران قرار گرفته است. خورشید منبع اصلی انرژی کره زمین به شمار می رود اما همیشه دسترسی به نور خورشید مقدور نیست. همانطور که انسان گلخانه ها را به وجود آورده است تا به صورت مصنوعی، دمای مورد نیاز گیاهان را فراهم کند و فصل های مصنوعی را شبیه سازی نماید.

آیا استفاده از لامپ مخصوص رشد گیاه ضروری است؟

قبل از خرید لامپ مناسب رشد گیاه ممکن است این سوال را از خود بپرسید که گیاه ما حتما به نور مصنوعی نیاز دارد یا به میزان کافی نور طبیعی دریافت می‌کند؟ با کمی دقت به گل و گیاه های خود پاسخ این سوال را دریافت خواهید کرد. اگر گیاه شما به میزان کافی نور دریافت نکند، شاخه‌های آنها به صورت نازک و ضعیفی رشد خواهند کرد و برگ ها از حالت طبیعی کمرنگ‌تر خواهند شد. برگ‌های تازه‌ی گیاه سایزی بزرگ‌تر خواهند داشت و برگ های قدیمی و یا درونی‌تر ممکن است شروع به زرد شدن کنند.

اگر گل های آپارتمانی شما چنین علائمی از خود نشان دادند، بهتر است به فکر کمی افزایش نور اضافه باشید. موثرترین چراغ‌ها، دارای هردوی طول موج‌های آبی و قرمز هستند. نور آبی به طور ویژه برای رشد شاخ و برگ گیاه مفید است و نور قرمز نیز برای گل‌دهی و تولید میوه مفید خواهد بود.

نور خورشید از چه اجزایی تشکیل شده است؟

نورخورشید از طیفی شامل نور های نامرئی و مرئی با رنگ های بنفش، نیلی، آبی، سبز، زرد، نارنجی، قرمز و … تشکیل شده است که هر رنگ طول موج منحصر بفردی داشته و ترکیب آنها طول موجی بین 300 الی 2500 نانو متر می‌سازد! برای مثال رنگ قرمز حدودا طول موجی بین 600 الی 700 نانو متر و رنگ آبی 400 الی 500 نانو متر دارد.

به طور کلی گیاهان به نوری با طول موج 380 الی 840 نانو متر نیاز فراوانی دارند. با این حال هر گیاه با توجه به مرحله ی رشد که می‌تواند مرحله گل دهی (نور قرمز)، رشد ساقه (نور آبی) و … باشد به طول موج خاصی از نور نیاز بیشتری دارد.

نور طبیعی یا مصنوعی؟

در فوق العاده بودن نور طبیعی شکی نیست زیرا ترکیب متعادل و بسیار مناسبی از همه ی رنگ ها را در طیف خود دارد. اما با پیشرفت تکنولوژی، نور مصنوعی هم همین شرایط و طیف رنگ را ایجاد می‌کند. پس نور طبیعی و مصنوعی تفاوت چندانی با هم ندارند.

لامپ مناسب رشد گیاه یا لامپ فتوسنتز چیست؟

این لامپ یک منبع نور مصنوعی و جایگزین یا مکملی برای نور خورشید است که با انتشار نور با طیف مناسب، شرایط لازم برای فتوسنتز گیاهان را فراهم می‌کند. لامپ معمولی برای رشد گیاه چندان مناسب نیست و بهتر است از لامپ های مخصوص استفاده شود. لامپ‌ مخصوص گیاه در واقع یک نوع شبیه سازی نور خورشید برای گیاهان محسوب می‌شود.

لامپ فتوسنتز انواع مختلفی دارد که عبارتند از: LED ها، لامپ های رشته ای، فلورسنت، سدیم فشار قوی، هالید فلزی و البته مهم تر از همه لامپ تخلیه با شدت بالا (HID) یا همان لامپ های HID است.

چرا لامپ رشد گیاه نور بنفش منتشر می کند؟

مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهند طیف های نور قرمز و آبی دو طیفی هستند که بیشترین سود را برای رشد گیاهان دارند. رنگ بنفش ترکیبی از دو نور قرمز و آبی است و این دو طیف نوری بخش اصلی از طیف نور سفید هستند. نور آبی باعث تولید کلروفیل در گیاهان می‌شود و جذب مواد مغذی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نور قرمز باعث تحریک جوانه زنی و بهبود روند فتوسنتز می‌شود. با توجه به این موضوع گاهی صاحبان گلخانه از طیف نوری بنفش استفاده می‌کنند.

آيا هر لامپی که نور قرمز و آبي دارد برای رشد گياه مناسب است؟

خير. بازه‌ی طيف نور مرئی از 380 تا 730 نانومتر می‌باشد. از اين بازه 100 نانومتر مربوط به نور قرمز و 100 نانومتر مربوط به نور آبی است، و تنها بعضي از اين نانومتر ها به صورت تخصصي بروي رشد گياه تاثير گذار می‌باشد و ترکيب اين نانومتر ها با ديگر طيف هاي نوری بسته به نوع گياهان متفاوت، سبب ايجاد پارامترهای نوری تاثير گذار بر روی گياه می‌شود.

انواع لامپ مناسب رشد گیاه

لامپ های فلورسنت:

لامپ‌های فلورسنت، مشهورترین گزینه در میان انواع لامپ رشد گیاه هستند. بعضی از انواع جدیدتر این لامپ‌ها، طیف نوری برای رشد گیاه در بخش‌های متنوع چرخه رشد تولید می‌کنند، اما نمونه‌های سنتی آن، فقط برای رویش و پرورش مناسب هستند و به فرایند گل‌دهی کمکی نمی‌کنند. لامپ‌های فلورسنت، مانند لامپ‌های رشته‌ای حرارت زیادی تولید نمی‌کنند و به همین خاطر استفاده از آنها برای گیاه، بی‌خطرتر است. ضمن اینکه قیمت چندان بالایی هم ندارند. لامپ‌های فلورسنت به شکل میله‌ای و حبابی تولید می‌شوند و بهتر است در فاصله ۳۰ سانتی‌متری گیاهان قرار بگیرند.

لامپ های رشته ای:

نور این لامپ ها در ترکیب با نور طبیعی خورشید، برای چندین گیاه مؤثر است. لامپ های رشته ای از خود حرارت تولید می کنند. به همین علت، برای جلوگیری از سوختن گل و گیاهان، لازم است آن ها را در فاصله حداقل ۶۰ سانتی متری از لامپ ها قرار دهید. نور تولیدشده توسط این لامپ ها، عمدتاً قرمز است و بهتر است با لامپ هایی که متمرکز بر تولید نور آبی هستند، استفاده شوند (مانند لامپ های فلورسنت). این لامپ ها قیمت چندان بالایی نیز ندارند.

لامپ هالوژنی:

این لامپ‌ها هم تمام طیف نوری و طول‌موج لازم برای رشد گیاه را دارند، اما مانند لامپ‌های رشته‌ای، حرارت زیادی تولید می‌کنند و باعث اتلاف انرژی می‌شوند.

لامپ های ال ای دی(LED):

لامپ ال ای دی یا دیود گسل نور هم از گزینه‌های تازه‌ وارد در میان انواع لامپ رشد گیاه هستند و طرفدارانی هم برای خود دست و پا کرده‌اند. این لامپ‌ها که حرارتی تولید نمی‌کنند و کم‌مصرف هم هستند، قابلیت شبیه‌سازی ۵۷۰۰K دمای رنگ از نور خورشید را دارند و با تولید نور آبی و قرمز می‌توانند به رشد و گل‌دهی گیاهان کمک کنند. هزینه لامپ‌های ال ای دی نسبت به انواع دیگر لامپ رشد گیاه، کمی گران‌تر است که با پیشرفت فناوری و انبوه‌تر شدن تولید این لامپ‌ها احتمالا قیمت آن هم مقرون به صرفه‌تر خواهد شد.

تفاوت های ال ای دی معمولی با ال ای دی های رشد گیاه می‌توان به میزان شدت تابش و طول موج نور تابیده شده اشاره کرد. مقدار وات و لومن هر ال ای دی متفاوت است به همین دلیل توصیه می شود در هنگام تهیه ال ای دی برای رشد گیاه به این پارامترها دقت کنید.

چراغ های ال ای دی که به منظور رشد گیاهان تولید می شوند، از طیف های خاص نوری برخوردار می باشند که این ال ای دی ها جهت تقویت و تحریک فتوسنتز گیاهان می باشد. بهتر است بدانید که طیف های بکار رفته در این نوع ال ای دی ها به هیچ وجه برای انسان ضرری ندارد و به راحتی می‌توانید در هر مکانی از این نوع ال ای دی ها استفاده کنید.

لامپ تخلیه گازی رشد گیاه(HID):

از جمله این لامپ ها می‌توان به لامپ های متال هالید و لامپ های بخار سدیم اشاره کرد. این نوع لامپ ها برای رشد گیاه بسیار مناسب و مفید هستند اما نسبت به دیگر انواع این لامپ، از قیمت نسبتاً بالایی برخوردارند. لامپ های متال هالید با تخلیه انرژی زیاد و تولید نور آبی، باعث افزایش رویش و رشد گیاهان می‌شوند.

لامپ های بخار سدیم با طیف نوری قرمز و نارنجی، به رویش گل ها و گل دهی نیز کمک می‌کنند. گیاهانی که تحت تابش نور لامپ های بخار سدیم هستند، چندان بزرگ نمی‌شوند. به همین علت لازم است برای رشد کامل گیاه و بزرگ شدن شاخ و برگ ها، قبل از لامپ های بخار سدیم، از لامپ های متال هالید استفاده شود تا گیاهان گل بدهند.

لامپ‌های باغبانی:

لامپ‌های باغبانی برای رشد گیاهان در گلخانه‌ها تولید می‌شوند و طیف رنگی کاملی را برای پرورش گیاه در مراحل مختلف ارائه می‌دهند. نور آنها برای گیاهان گل‌داری مانند بنفشه آفریقایی هم مناسب است. بعضی از باغبان‌ها از این لامپ برای ترویج و تکثیر گیاهان پیوندی استفاده می‌کنند و برخی دیگر معتقد هستند که نورهای فلورسنت برای پرورش گل و گیاه کافی است.

انواع مدل‌های لامپ ال ای دی رشد گیاه

لامپ سرپیچی :

لامپ سرپیچی با پایه (E7) به تمام سر پیچ‌های معمولی آباژور، چراغ مطالعه، لوستر، چراغ‌های دیواری و هر جایی که بتوان لامپ‌های معمولی نصب کرد کاربرد دارد. این مدلها از ۹ وات تا ۱۳۰ وات تنوع دارند و از نیم متر مربع تا ۴ متر مربع از فضا را پوشش می‌دهند.

لامپ رشد با پایه کلیپسی:

این مدل همان لامپ های سرپیچی هستند که برای کاربردی بودن بیشتر همراه با پایه کلیپسی عرضه می شوند که توسط آنها می‌توانید به سادگی لامپ را در محل موردنظر و با اتصال به سطحی مانند میز یا کمد و شلف براحتی روی گیاه متمرکز و نیاز نوری گیاه را تامین کنید.

لامپ وال واشر:

متداول‌ترین و پرکاربرد‌ترین نوع لامپ ال ای دی مناسب رشد گیاه وال واشرها هستند که در دو مدل لنزدار و بدون لنز تولید می‌شوند. تفاوت آن‌ها در این است که در مدل‌های لنزی پرتاب نور داریم که یعنی شما می‌توانید لامپ را تا حتی 1 متر بالاتر از تاج گیاه قرار بدید. اما در مدل‌های معمولی فاصله لامپ تا تاج گیاه باید بین 30 تا 50 سانتی‌متر باشد.

پروژکتور رشد گیاه :

پروژکتور رشد گیاه برای پوشش فضای بیشتر به کار می‌رود. این پروژکتور ها با توان های مختلف عرضه می‌شوند و هر کدام بسته به قدرتی که دارند سطح پوشش متفاوتی دارند. روی تمام ال ای دی ها لنز پرتاب نور نصب شده که این امکان را به شما می‌دهد که فاصله پروژکتور را تا دو متر از تاج گیاه قرار دهید.

نحوه استفاده از لامپ مخصوص رشد گیاه

1. پس از خرید لامپ مناسب رشد گیاه، نور آن را با توجه به دستورالعمل درج شده در بسته بندی یا جعبه لامپ تنظیم کنید. چراغ های رشد را در یک جای محکم دقیقا در راستای گیاهان قرار دهید.
2. اطمینان حاصل کنید شدت و قدرت نور به اندازه کافی باشد. گیاهان و سبزیجات زمانی که خارج از خانه کاشته می‌شوند در نور مستقیم خورشید قرار می‌گیرند، بنابراین با استفاده از لامپ رشد گیاه یک محیط مشابه با خارج از خانه برای گیاهان فراهم کنید.
3. چراغ های رشد را هر روز 6 تا 10 ساعت خاموش کنید. گیاهان و سبزجات برای بلوغ و تولید به یک دوره ای تاریکی نیاز دارند.
4. از لامپ های توان بالا برای افزایش انرژی و شدت نور استفاده کنید. این لامپ ها توسط تولیدکنندگان تجاری استفاده می‌شوند و نسبت به چراغ های دیگر دو برابر نور تولید می‌کنند. این لامپ ها همچنین گران تر هستند.
5. هر هفته گیاهان و سبزیجات خود را زیر چراغ رشد بچرخانید. نور در مرکز لامپ شدیدتر است پس چرخاندن گیاهان کمک می‌کند که آن ها به طور مساوی رشد کنند.
6. چراغ های رشد را هر 4 تا 6 هفته یک بار بررسی کنید.
7. گرد و غبار اطراف لامپ ها را تمیز کنید. لامپ های کثیف اجازه نمی‌دهند نور به خوبی به گیاه برسد.
8. ال ای دی هایی که رنگ آن ها تیره می‌شود را با ال ای دی جدید جایگزین کنید زیرا دیگر قابل استفاده نیستند. این موضوع به این معناست که لامپ دیگر به اندازه کافی نور تولید نمی‌کند.

آیا لامپ رشد گیاه برای انسان ضرر دارد؟

خیر، استفاده از این نوع لامپ‌ها هیچ ضرری برای سلامتی انسان نداشته و صرفا به رشد گل و گیاه کمک می‌کنند.

لامپ رشد گیاه چند ساعت باید روشن باشد؟

بهتر است لامپ رشد گیاه در دوران رویشی گیاه حدود 16 تا 18 ساعت و در دوران گل‌دهی و میوه‌دهی به مدت 12 ساعت روشن باشد. البته برای گیاهان آپارتمانی 6-8 ساعت نوردهی کافی است.

فاصله گياه تا لامپ مخصوص رشد بايد به چه ميزان باشد؟

لوکس نوری و پار نوری بسته به نوع محصول متفاوت می‌باشد. در محصولات با توان کم مانند وال واشر ها فاصله ی ميانگين بين 60–40 سانتي متر مناسب برای رشد گياه می‌باشد و همچنين در محصولات با توان بالا مانند 1200-720 وات فاصله‌ی ميانگين 120-80 سانتی متر مناسب برای عملکرد گياهان آفتاب دوست می‌باشد.

منطقه پوشش دهی لامپ رشد گیاه

یکی دیگر از عوامل مهم در انتخاب لامپ برای گیاهان، توجه به منطقه پوشش دهی چراغ است. ناحیه ای که تحت پوشش نور لامپ و چراغ قرار می‌گیرد، نکته مهمی است که باید به آن توجه کرد. به عنوان مثال، چراغ های کوچک ۱۰۰ واتی می‌توانند مساحتی معادل ۴ فوت مربع را پوشش دهند.

آیا لامپ رشد گیاه برای هر گیاهی قابل استفاده است؟

طول موج های مورد نیاز جهت فتوسنتز در انواع گیاهان تا 80 درصد مشترک می‌باشد. فقط در گیاهان مختلف با توجه به اینکه این گیاهان گلدهی یا میوه دهی دارند یا خیر در حدود 20 درصد تفاوت وجود دارد. که از آنجایی که لامپ های رشد گیاه بنا بر سفارش تولید می‌شوند، تمام طول موج های مورد نیاز با توجه به نوع گیاه در لامپ رشد گیاه قرار می‌گیرد. بنابراین لامپ رشد برای ایجاد عمل فتوسنتز در انواع گیاهان از جمله میوه ها و سبزیجات خانگی و آپارتمانی و … مناسب است.